Sprawozdanie z XIII Zjazdu Geopolityków Polskich

Rok 2021 upływał nadal zdeterminowany przez problemy związane z występującą globalną sytuacją kryzysową wywołaną pandemią choroby Covid-19 powodowaną przez wirusa SARS-CoV-2. Wydawać by się mogło, że długotrwałe permanentne trwanie w pandemicznym impasie pozwoli na wypracowanie wzorcowych sposobów postępowania i prowadzić będzie do zredukowania niepewności nie tylko w relacjach między mocarstwami, państwami, lecz i tej w życiu obywateli. Zgodnie bowiem z kryterium ryzyka decyzyjnego trwanie stanu zagrożenia powinno skutkować zmianami w procesie podejmowania decyzji. O ile zrozumiałym jest, że w początkowym okresie kryzysu dominują rozstrzygnięcia, które obarczone są największym ryzykiem, niejednokrotnie kończące się wprowadzaniem do złych rozwiązań, to z upływem czasu państwa powinny dążyć do wypracowania decyzyjnych sytuacji statystycznych. Oznacza to nieodzowność sformułowania pewnych zasad pozwalających na planowanie dalszych działań. Ośrodki decyzyjne podejmują wówczas ryzyko dookreślenia niektórych spośród wielu parametrów warunkujących sytuację decyzyjną, czyniąc ją probabilistyczną (Pietraś, s. 61, s. 69–71). W wielu przypadkach tak się jednak nie stało, a dociekanie dlaczego nie są podejmowane działania, które podjęte być powinny, stanie się zapewne tematem wielu naukowych dysput i analiz.

Analizując sytuację polityczną jaką jest globalna epidemia zauważyć należy, że jest to kryzys, który zależy od czynników losowych (Burton, 1993, s. 12). Wpływa na wszystkie sfery życia społecznego, i wywołuje, często nieoczekiwane, reakcje decydentów i społeczeństw. Nie redukuje jednak dotąd istniejących zagrożeń identyfikowanych w funkcjonowaniu ładu światowego, lecz generuje nowe. Między innymi nad tym zagadnieniem, jak będzie wyglądał globalny układ sił po pandemii, debatowano w gronie specjalistów, członków i sympatyków Polskiego Towarzystwa Geopolitycznego w Gdańsku. XIII Zjazd Geopolityków Polskich odbył 5 grudnia 2021 roku w formie konferencji zorganizowanej w budynku Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego w Gdańsku.  Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego udzielił patronatu Zjazdowi, a za organizację przedsięwzięcia odpowiedzialny był gdański oddział PTG. Uczelniami współpracującymi przy wydarzeniu były Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie reprezentowana przez członków chełmskiego oddziału terenowego PTG oraz Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. Istotnym działaniem organizatorów było nie tylko zapewnienie dogodnych warunków do wymiany myśli akademickiej, lecz i bezpieczeństwo uczestników było jednym z priorytetów, dlatego stosowano się do zaleceń władz dotyczących pandemii. W Zjeździe uczestniczyło wielu badaczy z następujących ośrodków akademickich: Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, Akademii WSB Dąbrowa Górnicza, Małopolskiej Uczelni Państwowej im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu, National Aviation University w Kijowie, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, Politechniki Rzeszowskiej, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Zielonogórskiego i Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku.

Zjazd rozpoczął się od uroczystego przemówienia prezesa PTG dra Piotra Wilczyńskiego, który przywitał zgromadzonych oraz, co jest już tradycją, ogłosił laureatów nagród i wyróżnień przyznawanych przez PTG i wręczył pamiątkowe medale oraz statuetki nagrodzonym. Honorowymi Nagrodami PTG im. Oskara Żebrowskiego od tego roku będą mogli się pochwalić: kadm. prof. dr hab. Tomasz Szubrycht, prof. dr hab. Adam Wielomski i prof. dr hab. Bogdan Góralczyk), a nagrodami w Konkursie Książka Geopolityczna Roku 2020: prof. Jerzy Kleer oraz wyróżnieni: prof. dr hab. Marek Czajkowski i p. Piotr Plebaniak.

Tegoroczną publiczną debatę zatytułowaną „Postpandemiczny obraz świata” w imieniu gospodarzy otworzyła dr Katarzyna Kamińska-Korolczuk, serdecznie witając wszystkich przybyłych. Dyskusja odbyła się w gronie zaproszonych ekspertów i przy udziale publiczności. Uczestnikami debaty byli (w porządku alfabetycznym) prof. Piotr Mickiewicz (Uniwersytet Gdański), prof. Paweł Soroka (Uniwersytet im. Jana Kochanowskiego w Kielcach), kadm. prof. Tomasz Szubrycht (Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni), prof. Adrian Tyszkiewicz (Uniwersytet Jagielloński), prof. Jan A. Wendt (Uniwersytet Gdański), a moderowała dr Katarzyna Kamińska-Korolczuk (Uniwersytet Gdański). Pod rozwagę wzięto różne zagadnienia związane z prognozami na funkcjonowanie światowego ładu po pandemii. Rozpoczęto od rozważań dotyczących pojmowania zagadnienia, jakim jest interes narodowy. Zauważono, że wypracowanie, upraszczając, dychotomicznego podejścia do reagowania na globalne zagrożenia, nie jest najbardziej korzystnym rozwiązaniem. Z jednej strony rozumiejąc działania nastawione na chęć ochrony własnych obywateli i interesów, należy dostrzec, że poczynania konfrontacyjne są mało skuteczne w zglobalizowanym świecie. Kategoria interesu narodowego powinna być więc postrzegana szeroko, a interes ten analizowany z perspektywy wielu wydarzeń i elementów warunkujących bezpieczeństwo i jakość życia społeczeństw szczególnie zależnych od siebie w czasie pandemii. Zgłębiając możliwe scenariusze dotyczące postpandemicznego świata próbowano dociec, jak będzie wyglądała globalna i regionalna zmiana układu sił po pandemii. Zwrócono uwagę na jednego z najważniejszych graczy we współczesnym świecie – Chińską Republikę Ludową. Dokonując analizy przeobrażeń globalnych i wpływu polityki ekspansji na świat po pandemii, zaakcentowano jednocześnie wzrost świadomości decydentów wielu państw w kwestii problemu nadmiernego uzależnienia się od produkcji rozlokowanej poza granicami i omówiono kluczowe podjętych działania zaradcze. Konkluzją do tego dylematu debaty było stwierdzenie, że globalny układ sił po pandemii pozostanie taki sam. Zaznaczono przy tym, iż prognozy dotyczące obniżenia znaczenia mocarstwa, jakim są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej są przedwczesne. Podczas dyskusji nie zabrakło tematów dotyczących zagadnień klimatycznych i zrównoważonego rozwoju. Poświecono im sporo uwagi, akcentując najbardziej naglące sprawy. Stwierdzono także, że świat po pandemii będzie równie podatny na retorykę niemerytoryczną, taką, która jak i obecnie nie jest poparta wiedzą. W dyskursie publicznym, mimo doświadczeń z pandemii, nadal pozostanie miejsce na komunikaty proste do przetworzenia i przyswojenia, szczególnie w nowych mediach, mimo, iż zaprzeczać będą one faktom. Wpływ na taki stan rzeczy mają między innymi niespójne działania decydentów. Nadal też na potęgę państw wpływać będzie populizm, jako narzędzie potencjalnie łatwe do wykorzystania przy działaniach hybrydowych. Jednocześnie podkreślono, że niezależnie od siły oddziaływania dezinformacji potencjał militarny zachowa swoje znaczenie.

Po debacie odbyła się sesja plenarna, której przewodniczył prof. Piotr Mickiewicz. Referaty wygłosili dr hab. Jarosław Macała, Między holizmem a prosumeryzmem: Geopolityka popularna 3.0. (Uniwersytet Zielonogórski), dr hab. Roman Szul, prof. UW, Dynamika imperiów-cywilizacji a wielkie epidemie (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Jan A. Wendt, prof. UG, Demografia jako determinanta bezpieczeństwa: Litwa, Łotwa, Estonia (Uniwersytet Gdański), dr hab. Marek Delong, prof. PRz, Zachód jako zagrożenie dla rosyjskiej „cywilizacji prawosławnej” według patriarchy Cyryla I (Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza) oraz dr hab. Ignacy Kitowski, prof. PWSZ, ,,Wojny dorszowe” i „wojny przegrzebkowe” jako konflikty o zasoby gwarantujące realizację usług  ekosystemowych  na obszarach ważnych geostrategicznie (PWSZ w Chełmie). Każde z wystąpień spotkało się z życzliwym odbiorem i jednocześnie sprowokowało wielowątkową dyskusję, ponieważ, jak to bywa w naukach społecznych, poszukiwanie odpowiedzi prowokuje do zadawania kolejnych pytań. Drugą, równoległą sesję panelową prowadził prof. dr hab. Andrzej Makowski (AMW w Gdyni). W rozmowie wzięło udział kilka osób, choć referaty przedstawiało tylko dwóch panelistów: mgr Razvan Mihai Albu, finalista Międzynarodowej Olimpiady Geopolitycznej przedstawił referat Geopolitical future of Romania in relation to Poland, a mgr Aleksy Borówka omówił Znaczenie geostrategiczne regionu Europy Środkowo-Wschodniej w XX oraz XXI w. (Uniwersytet Wrocławski).

W przerwie między kolejnymi wystąpieniami uczestnicy Zjazdu stanęli wspólnie do pamiątkowego zdjęcia, odbyło się także spotkanie Rady Naukowej oraz Zarządu PTG. Od godziny 15.45 kontynuowano obrady w dwóch równoległych panelach dyskusyjnych. Podczas spotkania prowadzonego przez prof. Pawła Sorokę uczestnicy Zjazdu mogli wysłuchać referatów dr Iwony Lasek-Surowiec pt. Waluty cyfrowe banków centralnych w dobie pandemii (PWSZ w Chełmie), dr Katarzyny Kamińskiej-Korolczuk, Polityka informacyjna państw w czasie pandemii – przykład RFN i Brazylii (Uniwersytet Gdański), mgra Filipa Walczaka, Pandemia COVID-19 i potencjalne wyzwania dla bezpieczeństwa morskiego (Uniwersytet Gdański), mgr Eweliny Paszkiewicz, Realizacja polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej w czasie pandemii” (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) oraz mgr Ewy Wójcik, Wpływ pandemii Covid-19 na kolejowy transport pasażerski w krajach Unii Europejskiej. (Akademia WSB). Wystąpienia cieszyły się dużym zainteresowaniem, ponieważ poruszano bardzo aktualne tematy. W trakcie i po wystąpieniach wywiązała się ożywiona dyskusja. Płynące z referatów wnioski były na tyle istotne, że rozmowa przedłużyła się. Panel IV moderował z kolei prof. Witold Wilczyński, a wypowiadali się dr hab. Wojciech Kotowicz, Obwód kaliningradzki na współczesnej mapie Europy (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr Krzysztof Żęgota, Zmiany otoczenia bezpieczeństwa Polski z perspektywy Strategii bezpieczeństwa narodowego RP z 2020 roku, (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr Bohdan Pac, Inżynieria Strategii Planowania Rozwoju Sił Morskich w Państwie Średniej Wielkości (Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku), dr Grzegorz Baziur, Operacja „Śluza”: tzw. kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej jako przykład działań hybrydowych w aspekcie geopolitycznym – próba analizy. (Małopolska Uczelnia Państwowa im. rotmistrza Witolda Pileckiego) i Aliaksandr Kazak, Technologie medialne VeraVoice i DeepFake jako nowe zagrożenia informacyjne współczesnej geopolityki (Uniwersytet Gdański).

Po skończonych spotkaniach panelowych podsumowano wystąpienia i prezes PTG dr Piotr Wilczyński podziękował prelegentom. Z kolei uczestnicy Zjazdu swoje podziękowania skierowali w stronę organizatorów. Mimo rozległej tematyki przedstawionych referatów, dyskusje podsumowujące pozwoliły na wypracowanie wspólnej dla wszystkich zagadnień perspektywy, skłaniającej do podejmowania dalszych badań, a osią rozważań nieodmiennie była rzeczywistość po pandemii. Obrady zakończono po godzinie 17.30. Oficjalne zakończenie Zjazdu nie zamknęło toczonych rozmów kuluarowych, co dowodzi słuszności ubiegłorocznych wniosków wyciągniętych po przeprowadzeniu obrad online, że spotkania w realnej, a nie wirtualnej rzeczywistości mają szczególną wartość.

Bibliografia:

R.M. Burton, Crisis Management, Oxford 1993.

Z.J. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa 2012.

Katarzyna Kamińska-Korolczuk